İşletim Sistemi Yöneticiliği – 2023
İşletim Sistemi Yöneticiliği Nedir ?
İşletim Sistemi Yöneticiliği
İşletim sistemi yöneticiliğinden bahseden önce işletim sistemi kavramını ele almamız konunun daha net ve daha iyi anlaşılması bakımından daha faydalı olacaktır.
İşletim Sistemi, bilgisayarda çalışan donanım kaynaklarını yöneten ve farklı uygulama yazılımları için gerekli servisleri sağlayan yazılım sistemidir. Bilgisayar üzerinde mevcut olan bilgisayar donanım kaynaklarının bir düzen dahilinde ve sistemli bir şekilde yönetilmesini sağlayan işletim sistemi farklı pek çok uygulamalar aracılığıyla ilgili yazılımlarında akışını sağlayan bir sistemdir.
İşletim sistemi kendi içerisinde 3 gruba ayrılan bileşenlerden oluşmaktadır. Bu bileşenler, kullanıcı ara yüzü, kabuk ve çekirdektir. Bir işletim sisteminde çekirdek, en önemli ana bileşendir diyebiliriz.
Donanım ile aradaki iletişim ve etkileşimi çekirdek sağlamaktadır. Bazı işletim sistemlerinde çekirdek ve kabuk tamamiyle birbirinden ayrı olurken, bazı işletim sistemlerinde ise bu ayrım sadece kavramsal olarak yer almaktadır.

İşletim Sistemi Çeşitleri Nelerdir?
1) Amiga
Amiga, Commodore International tarafından 1985 yılında piyasaya sürülen bir bilgisayar serisidir. Amiga, özellikle multimedya ve oyunlar için güçlü bir bilgisayar olarak bilinir. İlk olarak Amiga 1000 modeli piyasaya sürülmüştür ve daha sonra Amiga 500, Amiga 2000, Amiga 3000 ve Amiga 4000 modelleri de piyasaya sürülmüştür.
Amiga bilgisayarları, dönemlerinde grafik ve ses özellikleri açısından oldukça gelişmişti. Bu nedenle özellikle oyun geliştiricileri tarafından tercih edilmiştir. Ayrıca video düzenleme ve animasyon gibi multimedya işlemleri için de oldukça uygun bir bilgisayar olarak kullanılmıştır.
Amiga’nın popülerliği özellikle 1990’larda zirve yapmıştır. Ancak Commodore International’ın mali zorluklar yaşaması nedeniyle 1994 yılında üretimi durdurulmuştur. Amiga, günümüzde nostaljik bir bilgisayar olarak anılmakta ve özellikle retro oyunlar için kullanılmaktadır.
2) GNU/Linux
UNIX ile benzer nitelikte bir işletim sistemidir ve yalnızca bilgisayarlarda değil çeşitli cihazlarda ve alanlarda kullanımı sağlanmaktadır. Ücretsiz açık kaynak kod sistemine sahiptir. Temelleri 1983 yılında GNU projesiyle atılmıştır ve 1991 yılında Linus’un çekirdek tasarımın birleşiminden oluşarak gelişimini tamamlamıştır.
Günümüzde tüm dünyada aktif bir şekilde kullanılmaktadır ve gelişimi devam ettirmektedir. Bu işletim sisteminde bir hata oluştuğunda ve tespit edildiğinde herhangi bir programcıdan bu sorun çözülebilmektedir. Yüklenmesi ve kurulumu ücretsiz bir şekilde yapılabilen GNU/Linux’da kişiler kolaylıkla bilgisayarlarına yükleyebilmektedir.
MacOS
MacOS, Apple şirketi tarafından geliştirilen işletim sistemi ailesidir. İlk olarak 1984 yılında piyasaya sürülen MacOS, o tarihten beri Apple Macintosh bilgisayarlarında kullanılmaktadır.
MacOS, kullanıcı dostu bir arayüze sahiptir ve özellikle grafik tasarımcıları, fotoğrafçılar ve müzik prodüksiyonu gibi işlemler için yaygın olarak kullanılmaktadır. MacOS, Unix tabanlı bir işletim sistemidir ve geliştiricilere açık kaynak kodlu araçlar sağlamaktadır.
MacOS, Apple cihazları arasında diğer cihazlarla sorunsuz bir şekilde entegre olabilen bir işletim sistemidir. Ayrıca Apple’ın kendi uygulama marketi olan App Store’dan macOS uygulamaları indirilebilir. Son versiyonlarına kadar yeni özellikler eklenen MacOS, kullanıcılarına güvenli ve yüksek performanslı bir işletim sistemi deneyimi sunmaktadır.
MS-DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System), Microsoft tarafından 1981 yılında geliştirilen bir işletim sistemidir. MS-DOS, kişisel bilgisayarların öncüsü olarak kabul edilen IBM PC’ler ve uyumlu bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmıştır.
MS-DOS, bir komut satırı tabanlı işletim sistemi olarak çalışır ve kullanıcıların dosya yönetimi, veri saklama ve işlem yapmasına olanak tanır. Kullanıcıların bilgisayara yüklenen programları çalıştırmasına izin verir.
MS-DOS, birçok bilgisayar oyunu ve uygulamasının çalıştırılması için de gerekli bir işletim sistemidir. Ancak, 1990’ların ortalarında Windows işletim sistemi yaygınlaştıkça, MS-DOS kullanımı azalmıştır. MS-DOS, günümüzde tarihi bir işletim sistemi olarak kabul edilmekte ve modern işletim sistemleriyle uyumlu değildir.
Microsoft Windows
Microsoft Windows, Microsoft şirketi tarafından geliştirilen ve dünya genelinde en yaygın olarak kullanılan işletim sistemlerinden biridir. İlk kez 1985 yılında piyasaya sürülen Windows, kişisel bilgisayarların evriminde büyük bir rol oynamıştır.
Windows, kullanıcıların bilgisayarda dosya yönetimi, uygulama çalıştırma, ayarlar yapma ve ağ bağlantıları kurma gibi temel görevleri gerçekleştirmesine olanak tanır. Windows, Microsoft Office gibi ofis uygulamalarını, web tarayıcılarını, medya oynatıcılarını ve diğer uygulamaları çalıştırmak için de kullanılır.
Windows, çeşitli sürümleri bulunan bir işletim sistemidir. Windows sürümleri, farklı özelliklere ve donanım gereksinimlerine sahiptir. Windows, farklı cihazlarda kullanılabilecek sürümlere sahiptir, örneğin masaüstü bilgisayarlarda kullanılan Windows 10, tabletlerde kullanılan Windows 10 Tablet Edition, mobil cihazlarda kullanılan Windows 10 Mobile gibi.
Windows, kullanıcı dostu bir arayüze sahiptir ve birçok donanım ve yazılım üreticisi tarafından desteklenmektedir. Geliştiriciler, Windows için uygulama ve oyun geliştirebilir ve kullanıcılar, Windows mağazası veya diğer kaynaklardan uygulama indirebilirler. Windows, dünya genelinde kullanıcılar tarafından sıkça tercih edilen bir işletim sistemidir.
Be-OS
BeOS, Be Inc. tarafından geliştirilen bir işletim sistemidir. İlk olarak 1995 yılında piyasaya sürülen BeOS, özellikle multimedya uygulamaları için yüksek performanslı bir ortam sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.
BeOS, hızlı başlatma süreleri, yüksek verimlilik, çoklu işlem desteği, çoklu kullanıcı desteği ve 64-bit bellek desteği gibi özellikleriyle öne çıkmaktadır. BeOS, özellikle ses ve video düzenleme gibi multimedya işlemleri için ideal bir platform olarak kabul edilmektedir.
BeOS, özellikle PowerPC tabanlı Macintosh bilgisayarlar için tasarlanmış bir işletim sistemidir, ancak Intel tabanlı bilgisayarlar için de uygun sürümleri mevcuttur. BeOS, özellikle 1990’ların sonunda ve 2000’lerin başında popüler olmuştur, ancak işletim sistemi ve şirketin kendisi 2001 yılında satılmıştır. Günümüzde, BeOS tarihi bir işletim sistemi olarak kabul edilmekte ve kullanımı sınırlıdır.

İşletim Sistemi Yöneticisinin Görevleri Nelerdir?
İşletim sistemi yöneticisinin yapması gereken birçok görev ve sorumluluğu vardır. Bu görev ve sorumluluklar şu şekildedir;
- İşletim sistemi yöneticisi sistemler arasındaki yönetimi sağlamalıdır.
- Bilgi birikimi ve tecrübesi olmalıdır.
- Sistemin güvenliğini sağlamakla sorumludur.
- Sistemi analiz ederek sistemdeki oluşabilecek problemleri fark edip bu problemleri önlemelidir.
- İşletim sistemi yöneticisinin sisteme yeterince hakim olması gerekmektedir.
- Sistemi sürekli kontrol ederek oluşabilecek sorunları öngörebilmelidir.
- Sistem için gerekli kurulum ve tasarımlar yapmalıdır.
İşletim sistemi yöneticisi (OS yöneticisi), bir bilgisayar sisteminin işletim sistemi ile ilgili tüm yönetim ve bakım görevlerinin sorumluluğunu üstlenir. İşletim sistemi yöneticisi, bir organizasyonun veri merkezlerinde, sunucularda ve diğer büyük sistemlerde çalışır ve bu sistemlerin optimal şekilde çalışmasını ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar.

İşletim sistemi yöneticisi, aşağıdaki görevleri yerine getirir:
İşletim sistemi yükleme ve yapılandırma | İşletim sistemi yöneticisi, sunucular, veri merkezleri ve diğer büyük sistemler için işletim sistemini yükler ve yapılandırır. |
Performans ve stabilite güncelleştirmeleri | İşletim sistemi yöneticisi, işletim sistemi güncellemelerini yapar ve performans ve stabilite problemlerini çözer. |
Güvenlik güncellemeleri | İşletim sistemi yöneticisi, işletim sistemi güncellemelerini yapar ve güvenlik açıklarını kapatır. |
Veri yedekleme ve geri yükleme | İşletim sistemi yöneticisi, veri merkezleri ve sunucular için veri yedekleme stratejileri oluşturur ve geri yükleme işlemlerini yapar. |
Dosya sistemi yönetimi | İşletim sistemi yöneticisi, dosya sistemlerinin boyutlarını, performanslarını ve güvenliğini yönetir. |
Ağ yönetimi | İşletim sistemi yöneticisi, sunucular ve veri merkezleri için ağ yapısını yapılandırır ve yönetir. |
Probleme dayalı destek | İşletim sistemi yöneticisi, sunucular ve veri merkezleri için problem çözme desteği sağlar. |
Dokümantasyon | İşletim sistemi yöneticisi, sistem yapısı, yapılandırma ve diğer ayrıntıların dokümantasyonunu tutar. |
İşletim Sistemi Türleri Nedir?
İşletim sistemi çoğu zaman basit bir kavram olarak bilinsede kendi içinde pek çok çeşide ve türlere ayrılır. İşletim sistemi türlerine bakacak olursak;
1.Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi
İşletim türlerinden ilki olan gerçek zamanlı işletim sistemi, adından da anlaşılacağı üzere gerçek zamanlı uygulamaları çalıştırmayı sağlayan çok görevli bir sistemdir. Bu işletim sisteminin kullanımı çoğunlukla özel zamanlı algoritmalarda tercih edilir.
Buradaki ana unsur, sistemin olaylara hızlı bir şekilde tepki vererek geri dönüş sağlamasıdır. Gerçek zamanlı işletim sisteminde olay ve zaman unsuru ön planda çalışır. Bu sisteme verilebilecek en iyi örnek ise QNX’dir.
2.Çok Kullanıcılı ve Tek Kullanıcılı İşletim Sistemi
Bir diğer işletim sistemi türlerinden olan çok kullanıcılı işletim sisteminin amacı, birden çok kullanıcının aynı anda tek bilgisayar sistemine ulaşmasını kolaylaştırmasıdır. Çok kullanıcılı işletim sisteminde zaman kavramı ön plandadır ve zaman paylaşımı aracılığıyla cihaza birden fazla kullanıcının erişimini sağlamaktadır.
Bu özelliğinden ötürü bu sistem türü zaman paylaşım sistemli çok kullanıcılı işletim sistemi adıyla da bilinir. Tek kullanıcılı işletim sisteminde ise tek seferde tek bir kullanıcı tarafından kullanım mevcuttur.
3.Çoklu Görev ve Tekli Görev İşletim Sistemi
İşletim sistemi yukarıda da tanımladığımız üzere aynı anda birden çok görev ve sorumluluğun yerine getirilmesini sağlayan yazılımlar bütünüdür. Çoklu görev işletim sistemin işleyişinde, tek bir programın aynı anda çalışmasına olanak tanınması halinde sistem, verilen bu tek görevi sistemin altına gruplandırarak görevi kategorize etmiş olur.
Çoklu görev işletim sistemlerine örnek olarak, Linux ve Unix-Solari işletim sistemleri verilebilir. Ayrıca Windows 95 işletim sistemi de çoklu görev işletim sistemine örnek olarak verilebilir.
4.Dağıtılmış İşletim Sistemi
Bu işletim sisteminde bağımsız bilgisayar grubunu yöneterek bu bilgisayar grubunun tek bir cihazda görünümüne olanak tanımaktadır.
5.Gömülü İşletim Sistemi
Gömülü işletim sistemi adından da işlevi anlaşılacağı üzere gömülü sistemlerde kullanılmak amacıyla oluşturulmuştur bir sistemdir. Küçük makinelerde çalışacak biçimde tasarlanan gömülü işletim sistemlerinde kaynaklar sınırlı bir işleve sahiptir. Gömülü işletim sistemleri, verimli tasarımlara sahiptir. Bu sistemlere örnek olarak Windows CE ve Minix gibi sistemler örnek olarak gösterilebilir.

İşletim Sisteminin Çalışma Mantığı
İşletim sistemi bir yönetici gibi çalışır ve bilgisayardaki tüm yazılımları yöneterek yönlendirme yapar. İşletim sistemi, yöneticiliği iki şekilde yapar. Bunlar; Kaynak yönetimi ve kodların soyutlandığı katmandır. Bu katmanları açıklayalım
Kaynak Yönetimi
İşletim sisteminde kaynak yönetimi işin yoğun olarak işlediği yerdir. Donanımlar arasındaki kaynak tüketimi kontrol edilir ve bunun yanı sıra kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasına ilişkin çalışmalar yapılır.
Kodların Soyutlandığı Katman
Bu katman doğrudan bizleri ilgilendiren katmandır. Bilgisayar dilinin zor anlaşılmasından ötürü bu katma işletim sistemi kodlarını bizim anlamamız için kodları soyutlayarak ekrana yansıtmaktadır. Örneğin, bir oyun indirdik ve tıkladık. Bu esnada arka planda pek çok kod çalışırken biz yalnızca indirdiğimiz oyunu görüyoruz. Yani bu katman iki farklı zorlu işi yaparak bizlerin işini kolaylaştırıyor diyebiliriz.
İşletim sistemi ve işletim sistemi yöneticiliği özellikle yazılım konusunda oldukça fazla yarar sağlayan unsurlardır. Günümüzde herkeste bir bilgisayar olduğu düşünülürse işletim sistemi ve bir işletim sistemi yöneticisine ihtiyaç doğmaktadır. Bu noktada bu kavramlar oldukça önemlidir. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.
